Wydaje się, że XXI wiek to czas, kiedy ludzie jeszcze mocniej niż wcześniej stawiają na samorozwój, a życie zawodowe coraz częściej staje się zbieżne z zainteresowaniami. Oczywiście nie każdy łączy pasję z pracą, aczkolwiek bardzo dużo mówi się o tym, iż warto walczyć o to, by robić to, co się kocha i że szkoda życia na spędzanie średnio ośmiu godzin dziennie na rzeczach, które przede wszystkim nas męczą, zabierają energię i zniechęcają do działania. Powstaje pytanie, czy łączenie pracy z hobby to lekarstwo na wszelkie problemy związane z obszarem pracy w życiu i czy robienie tego, co naprawdę się lubi sprawia, że codziennie będziemy wstawać i wykonywać obowiązki z uśmiechem? Jak łatwo się domyślić - nie jest to takie proste. Właśnie takie osoby - zafascynowane swoim stanowiskiem i związanym z nim obowiązkami - są mocno narażone na wypalenie zawodowe. Czym jest, jak się objawia i jakie działania prewencyjne podjąć, aby zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia? 

Czym jest wypalenie zawodowe? 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zdecydowała o wpisaniu wypalenia zawodowego do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 w 2019 roku, która zaczyna obowiązywać od 1 stycznia 2022. Wpisanie wypalenia zawodowego na tę listę nie oznacza jednak, że syndrom sam w sobie jest jednostką chorobową i, wbrew niedawnym doniesieniom, stwierdzenie go nie jest jeszcze powodem do wystawienia zwolnienia lekarskiego L4. Dopiero choroby, do których może doprowadzić (np. depresja, nerwica) mogą być do tego podstawą. 

Jak rozpoznać wypalenie zawodowe? Czym się objawia? 

Jest to długotrwały (zazwyczaj kilkumiesięczny) stres związany z pracą. Towarzyszą mu np. zaburzenia poczucia własnej tożsamości, realizacji celów oraz wrażenie tkwienia nieustannie w jednym miejscu czy poczucie bezradności. Zazwyczaj wyróżnia się kilka jego faz. Na samym początku, niejako będąc zapowiedzią wypalenia, pojawia się okres tak zwanego miesiąca miodowego. Wtedy osoba charakteryzuje się wysokim poziomem fascynacji pracą i bardzo dużym zapałem do niej. Jak usłyszymy w webinarze zorganizowanym przez aplikację Mindy, żeby się wypalić, trzeba się najpierw zapalić. 

‍

Pierwszą “właściwą” fazą syndromu jest wyczerpanie, które można rozpoznać po odpływie sił, poczuciu emocjonalnej pustki, bólach głowy, nieustannym zmęczeniu czy zaburzeniu apetytu. Kiedy mówi się o drugiej fazie procesu, pojawia się określenie depersonalizacji. 

- tłumaczy psycholożka z kliniki Mind Health Gabriela Droździel podczas webinaru Mindy “3 wymiary wypalenia zawodowego”. Objawia się cynizmem, unikaniem kontaktu ze współpracownikami czy pracodawcą, trudnościami w komunikacji i wyraźnym spadkiem jakości wykonywanych działań. Na tym etapie problem jest już zazwyczaj bardzo widoczny i uciążliwy. Po fazie depersonalizacji nadchodzi faza obniżonej oceny własnych możliwości. Wtedy ma miejsce wycofanie, może pojawić się agresja, poczucie krzywdy i osamotnienia, a sama praca staje się głównie źródłem cierpienia.  

Przyczyny; jak na pracę wpłynęła pandemia

Można dostrzec, że problem nabrał na sile ze względu na izolację społeczną związaną z pandemią. Stres związany z przymusem odnalezienia się w nowej rzeczywistości pracy zdalnej lub hybrydowej w połączeniu z ogólną atmosferą niepewności i niepokoju wywołaną pandemią stał się dla wielu z nas przyczyną trudności w życiu zawodowym. Wedle badań odporność psychiczną w normie ma 68% populacji, ale oznacza to, że 68% radzi sobie dobrze w sytuacjach normalnych, do których okres ostatnich dwóch zdecydowanie nie należał. Bezpośrednio łączy się to z ograniczonymi kontaktami międzyludzkimi, które zazwyczaj są dla nas jak tarcza ochronna, kiedy czujemy, że potrzebujemy wsparcia. Co więcej, do przyczyn zaliczamy przeciążenie pracą i brak czasu na odpoczynek (co uwidoczniło się również w momencie, w którym biura przeniosły się do naszych prywatnych przestrzeni, gdzie bardzo trudno rozgraniczyć, kiedy praca się zaczyna, a kiedy kończy i przyszedł czas na odpoczynek). Warto wspomnieć też o problemach natury emocjonalnej, np. braku umiejętności komunikowania emocji oraz ich analizowania oraz o poczuciu braku kontroli w kwestiach zawodowych - co może wynikać z tego, że nasz przełożony/przełożona wymaga od nas konsultacji każdej drobnej decyzji i czujemy mocno wynikający z tego brak autonomii. Bardzo duży wpływ ma również kultura organizacji firmy oraz sam zespół, w którym pracujemy. Brak porozumienia oraz przyjacielskich relacji sprzyja pojawieniu się wypalenia zawodowego.

‍

Dobre działania przed i po - czyli prewencja i zwalczanie  

Jak powszechnie wiadomo, lepiej zapobiegać niż leczyć, warto więc znać proste sposoby na uchronienie się przed opisywanym syndromem. Bardzo istotną kwestią jest zadbanie o oddzielenie pracy od czasu dla siebie. Być może wyznaczysz godzinę, po której wyłączysz powiadomienia z komunikatorów używanych w pracy? Albo, jeśli pracujesz z domu, w godzinie zakończenia pracy zawsze będziesz zmieniać pomieszczenie, żeby Twój mózg odczytał to jako moment na przełączenie się na inny tryb?

Niezwykle ważna jest też aktywność fizyczna oraz kontakty międzyludzkie, najczęściej to one działają jak tarcza ochronna dla osoby aktywnej zawodowo. Tymczasem do działań profilaktycznych ze strony pracodawcy zaliczamy rozsądne rozdzielanie zadań w pracy pomiędzy pracowników, budowanie relacji w zespole i nie narzucanie presji czasu. 

Może się jednak zdarzyć tak, że wypalenie zawodowe już nas dotknie, więc profilaktyka nie da oczekiwanych rezultatów, bo zwyczajnie będzie na nią za późno. Wtedy warto pamiętać, że odpowiednią osobą do pomocy jest psycholog, najlepiej taki, który posiada wiedzę z psychologii pracy. To on określi na ile rozwinięty i poważny jest problem i zaleci kolejne działania - może skierować również do psychiatry, który zleci odpowiednią farmakoterapię i pokieruje dalszym leczeniem. Pracodawca ze swojej strony może pomóc osobie cierpiącej na syndrom wypalenia zawodowego poprzez podtrzymywanie odpowiednich relacji i zaproponowaniu zmiany niektórych obowiązków, jeśli to możliwe. 

Nie jesteś z tym sam, proś o pomoc

Jeżeli czujesz, że właśnie przeżywasz wypalenie zawodowe, skontaktuj się z psychologiem i porozmawiaj z bliską Ci osobą. Jest to problem, który z pewnością da się zwalczyć - syndrom ten na pewno nie musi wyznaczać końca radości płynącej z pracy. Aby zgłębić temat, zapraszamy do kursu ,,Wypalenie zawodowe” w aplikacji Mindy, który stworzyła psycholożka, job coach oraz trenerka - Katarzyna Kaźmierczak. Zachęcamy również do wysłuchania zapisanego nagrania z webinaru dotyczącego wypalenia, który znajdziesz na platformie Spotify.

Bibliografia: 

Wypalenie zawodowe. Mindy. www.mindyapp.com/wypalenie-zawodowe 

,,Trzy wymiary wypalenia zawodowego - webinar”. Mindy - medytacja, wiedza, sen. (klik)